Even geleden was ik op weekend met een aantal vrienden. Op een gegeven moment draaide het gesprek uit op het onderwerp faalangst. Sommigen hadden het moeilijk om te begrijpen waarom faalangst ervoor zou zorgen dat je bevriest (fight, flight and freeze is ook bij faalangst een reflex), en er opzettelijk voor zou zorgen dat je faalt. Faalangst zou toch juist leiden tot een enorm streven naar perfectie? Er voor zorgen dat je juist extra veel moeite zou doen om de taak tot een goed einde te brengen. Klinkt logisch, maar is het dat wel?

Ik heb zelf ook heel mijn leven gedacht dat ik lui was, omdat dit ook steeds tegen mij gezegd werd. Slechts enkele jaren geleden kwam ik er achter dat dit ook een vorm van faalangst is, en dat deze bij mij zeer sterk aanwezig was/is. Mijn overlevingsreflex is sowieso bevriezen (freeze). Als iemand mij doet verschieten, dan verstijven al mijn spieren. Als ik iets laat vallen, dan kijk ik geschrokken toe hoe het stuk valt in plaats van het te proberen vangen. Maar ook tijdens mijn vorige job kwam dit voor als ik een stressvolle situatie meemaakte: ik had altijd een moment nodig om tot mezelf te komen, om dan uiteindelijk (wat laat) tot actie over te gaan. Ben ik hier trots op? Niet echt. Ik zou veel liever diegene zijn die onmiddellijk tot actie overgaat. Maar ik heb ondertussen wel aanvaard dat dit in mijn genetica zit, dat mijn voorouders overleefd hebben doordat ze juist bevroren in levensbedreigende situaties, en dat er ergens wel een positief aspect aan zal zitten.

Maar waarom zou je dan opzettelijk falen als je faalangst hebt? Ik denk dat dit vooral voorkomt als je faalangst verweven is met je identiteit. Als jouw zelfwaarde onlosmakelijk samen hangt met het slagen of het falen van de taak die je moet doen, geeft het je een gevoel van veiligheid als jij de reden bent dat je gefaald hebt. Je hebt met andere woorden ‘controle’ over het falen. Als je echter zo ontzettend hard je best hebt gedaan om die taak tot een goed einde te brengen, en je faalt, dan voel je je waardeloos door iets wat je zelf niet in handen hebt. Op dat moment voel je je waardeloos én ben je de controle kwijt.

Nee, dit is geen bewust proces van denken. Het is een overlevingsmechanisme dat je hebt ontwikkeld door dingen die je in je verleden en jeugd hebt meegemaakt. Is het toxisch? Dat zeker. Heeft het je in het verleden geholpen? Waarschijnlijk wel, anders was dit mechanisme niet in jouw persoon geslopen.

Ik was op het moment van deze discussie het boek “The Opposite of Butterfly Hunting” van Evanna Lynch (de actrice die Luna speelt in de Harry Potter films) aan het lezen. En hoewel dit boek over haar ervaring met anorexia gaat, en ik nooit een eetstoornis heb gehad, waren veel van haar gedachtegangen heel herkenbaar. Ook het proces van negatieve gedachten, en de verslaving aan dit soort gedachten, bespreekt ze op een manier dat het veel beter uitlegt dan ik kan doen (in het Engels, aangezien het boek nog niet vertaald is).

One of the unlikely gifts of having an eating disorder is that nobody will ever be as mean as your disorder ever was. There is a profound sense of safety in being your own biggest bully, your own cruellest aggressor, which is why eating disorders are so addictive and hard to let go of. There is something so comfortable and reassuring in getting to the edges of your darkest thoughts, in following it all the way to its fullest expression and burying yourself beneath it, where nobody can hurl it in your unexpecting face. (p378)

Negativity always leads you to a dead end; you can crawl into the darkest, dankest corner, and though it is lonely an miserable, you know where the wall is, your back firmly pressed against it, and there is something wonderfully safe about that. When you choose positivity, on the other hand, you choose limitless potential, and whatever you look at with positivity grows and spreads and unfurls in a thousand different directions. The realisation was exiting and unpredictable, but terrifying, because limitless potential would go on and on forever. There would be no end, and it would be wild and out of control an so far from perfect. (p418)

Zoals ze hierboven schrijft, geven negatieve gedachten (ook faalangst) je een gevoel van veiligheid. Hoe verschrikkelijk deze gedachten ook zijn en hoe slecht ze je ook doen voelen, ze geven je een gevoel van controle. Want niemand is zo gemeen tegen jou als jij zelf bent in jouw eigen gedachten. Je bent niet gelukkig en je voelt je vaak eenzaam en niet begrepen, maar je hebt wel de controle over de uitkomst, want je weet dat je gaat falen. Een vertrouwde zekerheid.

Als je daarentegen uitgaat van positieve gedachten, dan zijn er eindeloze mogelijkheden. Als je slaagt, dan openen er zich nieuwe mogelijkheden, die op zich nog veel meer mogelijkheden aanbieden. Je controle en voorspelbaarheid verdwijnt, het onzekere komt in de plaats. Dit is wat vooral bij faalangst het geval is: je bent je controle over de uitkomst van je taak kwijt. Als je, ondanks de poging, toch zou falen, dan wordt door iets of iemand van buitenaf bevestigd dat je “waardeloos” bent. Dit komt nog vele malen harder aan dan als je dit over jezelf denkt en in de hand werkt! Alleen al het idee van te falen is enorm schrikwekkend, in die mate dat je zelfs verkiest om geen poging te ondernemen, en bij definitie al op voorhand te falen.

Je begrijpt dat deze negatieve gedachten en faalangst je niet vooruit helpen. Sterker nog: ze zitten je enorm in de weg in alle aspecten van je leven (werk, school, relaties, …). Het is dan ook belangrijk om uit deze negatieve gedachtenkronkels te komen! Maar net dat is niet eenvoudig. Ik merk dat ik zelf ook nog durf terugvallen in deze negatieve reflex als het echt spannend wordt. Maar door mijn gewijzigde aanpak betert het wel en kan ik er ook beter mee om. Ook jij kan hier iets aan doen! En… je hoeft het niet alleen te doen! Ik wil jou helpen om jezelf, inclusief jouw negatieve gedachten, te leren kennen. Hierna zoeken we samen oplossingen om deze negativiteit om te buigen naar positiever denken, samen met het verkrijgen van meer zelfvertrouwen.

Interesse? Zeg zeker eens hallo! Dit kan via mijn socials, website, e-mail of telefonisch. Samen kunnen we bekijken wat ik voor jou kan betekenen.